De geschiedenis en weetjes over het landgoed en de boerderij De Gortmeule.
Type boerderij met kenmerken
De Gortmeule is van het hallehuistype. In de keuken is dit duidelijk zichtbaar door de aanwezigheid van de beide gebintstijlen. De keuken heeft verder de volgende authentieke onderdelen: houtkachel als verwarming, schouw met onder meer plaats voor de hammen, turfbak onder de trap. Verder zijn in de woning een kleine bijkeuken, opkamer met kelder eronder en eiken balken en stijlen aanwezig. In de voorgevel bevinden zich twee ijzeren geveltekens.
Bouwjaar en laatste restauratie
Rond 1600 is het voorste gedeelte van de boerderij gebouwd; in 1915 werd daar de tweede helft aangebouwd. De boerderij is in 1977-1978 geheel gerestaureerd.
Bijgebouwen op het erf
Achter het woonhuis bevindt zich een eenvoudige wagenschuur (landelijk monument) daterend uit circa 1920 met zadeldak en rieten wanden. Dit is de enige in Noord-Limburg. Achter de oude varkenskooien staat de sopketel, vroeger gebruikt om varkensvoer en de was te koken, maar deze werd ook gebruikt om zichzelf te wassen. De originele paardenstal staat nog op het erf. Voor het huis bevindt zich de oude waterput met putwip. Op 300 meter van de boerderij staat een monumentale eikenboom. Bij deze boom is in 1915 een veldkruis geplaatst: Gortmeules Kruus.
Inrichting erf en/of tuin
Voor het huis bevindt zich een beukenheg rondom de boerenbloementuin. Hier omheen ligt een hoogstamboomgaard met perenbomen van circa tachtig jaar oud. Om deze boomgaard staat weer een heel oude, dikke, golvende beukenheg. In 1997 is in de ‘hoeswei’ een geheel nieuwe hoogstamboomgaard aangeplant met oude appel- en perensoorten, omgeven door een heg van hulst en een bos van dertig are. Het erf is niet beklinkerd of geasfalteerd.
De groentetuin ligt in het veld op de zogenaamde esgrond. Deze is aan twee zijden omgeven door een beukenheg van 150 meter lang en vijf meter hoog. Aansluitend aan de huiskavel ligt 1,5 hectare grond, wat vroeger Het Gortmeulens Ven heette. Dit is een uitloper van natuurgebeid ‘De Pês (Castenrayse Vennen).
De motivatie van de eigenaren voor het in stand houden van deze unieke plek, komt voort uit de liefde voor cultuur (de boerderij) en de natuur in de omgeving. Als kind hebben ze het echte boerenleven meegemaakt. Toen in 1970 de ruilverkaveling plaatsvond hadden ze al het voornemen De Gortmeule zo snel als het kon te restaureren en het landschap in de oude staat te herstellen. Nadat de boerderij in 1977 op de landelijke monumentenlijst kwam is hiermee begonnen. De boerderij met het omringende landschap is sindsdien een plaats waar vele mensen van genieten en tot rust komen.
Landgoed en Stichting
In 2000 werd een stuk grond ter grootte van 4 hectare aangekocht; waarvan 1 hectare door broer Chrit Hoeijmakers. Het is gelegen achter de boerderij en heette vroeger al ‘Het Gortmeules Ven’. Ook dit is een uitloper van natuurgebied ‘de Pês (Castenrayse Vennen). De aankoop werd gedaan om hier de natuur zijn vrije gang te laten gaan en weer in oude glorie te laten herrijzen. Dit laatste werd mede gerealiseerd door de financiële ondersteuning van de provincie Limburg.
20 jaar later is het resultaat van een heldere visie en jarenlange volharding in het realiseren van deze visie, dat de Gortmeule met zijn landerijen en natuur in 2011 een Landgoed is geworden.
Dit landgoed vormt het Hart van de Groene corridor: het gebied vanaf het Gortmeules Kruus tot aan de Pês. Met behulp van de gemeente Horst aan de Maas, Waterschap Peel en Maas, de provincie Limburg en Staatsbosbeheer is er een natuurlijke zone (±6 hectare) gecreëerd waar de beek de Diepe Leng weer meandert en waar flora en fauna ongestoord kunnen gedijen.
De boerderij was en is het hart van het Landgoed. Het onderhoud en beheer ervan zal in de komende jaren overgenomen worden door Stichting Landgoed de Gortmeule welke zonder winstoogmerk of persoonlijk belang dit stuk oud Horst zal bewaren voor volgende generaties.